Θρησκεία

Διονυσιάτικο μετόχι στο Μεταγγίτσι
Το μετόχι είναι πολύ παλιό, αφού ο μύλος του αναφέρεται σε αυτοκρατορικό έγγραφο (βακουφναμέ) που σώζεται στην Ιερά Μονή Διονυσίου από το 1569, ενώ εξυπηρετούσε όλα τα γύρω χωριά και το Μεταγγίτσι ως το 1948. Το μοναστηριακό συγκρότημα περιλαμβάνει ένα διώροφο κτίριο εντός του οποίου υπάρχει το προσκυνηματικό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου αλλά και τα κελιά των μοναχών που το υπηρετούσαν, τα περισσότερα με τζάκι, καθώς και το νερόμυλο με τις δυο μυλόπετρες. Στον ίδιο χώρο ο φούρνος που εξυπηρετούσε με ψωμί όχι μοναχά τους μοναχούς αλλά και κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Οι αγιορείτες μοναχοί έμεναν εδώ μέχρι το 1947 οπότε και εγκατέλειψαν οριστικά την περιοχή. Σήμερα το κτίριο δε βρίσκεται σε καλή κατάσταση, ενώ μέχρι το 1998 γινόταν λειτουργία στο εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο στο Γενέσιο του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου.

Άλλα κατάλοιπα μοναστηριακών μετοχιών:
•    Μετόχι Τριπόταμου στο Ν. Μαρμαρά
•    Μετόχι Μονής Γρηγορίου Ν.Μαρμαρά
•    Μετόχια Κουτλουμουσίου και Ζωγράφου στον Άγιο Νικόλαο.

Ενοριακός ναός Αγίου Αθανασίου Συκιάς
Στο βορινό λόφο της Συκιάς δεσπόζει ο επιβλητικός πέτρινος ναός του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος χτίστηκε το 1814, καταστράφηκε το 1854 από τον Μακεδόνα οπλαρχηγό Τσάμη Καρατάσο, ο οποίος απέκλεισε μέσα στην εκκλησία τους Τούρκους, που διαφέντευαν μέχρι τότε τη Συκιά, και τους έκαψε. Ο Ναός ξαναχτίστηκε το 1856.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξύλινο ταβάνι του και τα ξυλόγλυπτα προσκυνητάρια του, έργα του 1703, τα οποία φαίνεται ότι προέρχονται από το Αγ. Όρος. Χαρακτηριστική, επίσης, είναι και η τοιχοδομία του και κυρίως της δυτικής όψης του.

Ναός Αγίου Νικήτα στη Νικήτη
Ο ενοριακός ναός του Αγίου Νικήτα θεμελιώθηκε το 1867 όπως αναφέρουν και οι κτητορικές πλάκες που φαίνονται στο εξωτερικό του ναού. Στην οικοδόμησή του συνέβαλαν τα ενοίκια που πλήρωναν οι βλάχοι βοσκοί από τη Δυτική Μακεδονία, που ξεχειμώνιαζαν με τα κοπάδια τους στους κάμπους της Νικήτης.
Ο Ναός κάηκε το 1948 κατά τον εμφύλιο και μαζί και το μοναδικής τεχνικής ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Μετά την πυρκαγιά απέμειναν μόνο οι πέτρινοι τοίχοι και μία εικόνα του Αγίου Νικήτα που σώθηκε σαν από θαύμα.  Οι Νικητιανοί θρήνησαν την καταστροφή του ναού, ήταν όμως αποφασισμένοι να τον ξαναχτίσουν αποδίδοντας την παλιά του αίγλη και μεγαλοπρέπεια. Η ανακατασκευή έγινε σε χρόνο ρεκόρ από το 1948 έως το 1950. Η μνήμη του Αγίου τιμάται κάθε χρόνο στις 15 Σεπτεμβρίου.

Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον παλιό οικισμό της Νικήτης χρονολογείται από τον 16ο αιώνα και σήμερα χρησιμοποιείται ως κοιμητηριακός ναός. Ο Ναός αυτός είχε διακοσμηθεί με εξαιρετικές τοιχογραφίες που όμως έχουν καταστραφεί με το πέρασμα των χρόνων. Μόνο υπολείμματα τοιχογραφιών σώζονται σήμερα.

Ξωκλήσι του Αγίου Παύλου στον ορεινό όγκο του Ίταμου
Ο Άγιος Παύλος βρίσκεται στο βουνό Ίταμος ανάμεσα σε πολλά νερά και γέρικα πλατάνια του. Δίπλα στο μικρό ναό, υπάρχει κτίσμα του 19ου αιώνα που κτίστηκε όμως πάνω στα ερείπια παλαιότερου. Εκεί βρίσκεται η μνημειακή πηγή με το κρυστάλλινο νερό του 1713, για την οποία η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι, όταν πέρασε από εκεί ο Απόστολος Παύλος δίψασε και τότε για να ξεδιψάσει έσχισε με το σπαθί του το βράχο απ’ όπου ακόμα και σήμερα αναβλύζει νερό.

Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας στη Σάρτη
Οι κάτοικοι της Αφησιάς της Μ.Ασίας αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν την γη τους και τα σπίτια τους, χωρίς να πάρουν τίποτα από αυτά, φρόντισαν να διαφυλάξουν και να πάρουν μαζί τους από τις εκκλησίες του χωριού, μαζί με όλα τα ιερά τους κειμήλια και την εικόνα της Παναγίας, η οποία δεν τους άφησε ποτέ και τους ευλόγησε με τη χάρη της στη νέα τους πατρίδα, την Σάρτη (Νέα Αφησιά).
Για πολλά χρόνια την ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου πολλοί ήταν οι πιστοί που επισκέπτονταν τον ιερό ναό της Σάρτης για να παρακολουθήσουν την θαυματουργική κίνηση της εικόνας.
Οι πιστοί που είχαν κάποιο πρόβλημα γονατίζοντας έπαιρναν στην αγκαλιά τους την εικόνα η οποία κατά θαυματουργικό τρόπο κουνιόταν και καμιά φορά τόσο δυνατά που παρέσερνε αυτούς που την κρατούσαν.
Το γεγονός αυτό είχε λάβει διαστάσεις κοσμικού θεάματος και ο μακαριστός Μητροπολίτης Κασσανδρείας Συνέσιος θέλοντας να δώσει ένα τέλος στην εκκοσμίκευση των μυστηρίων και να αποφύγει παρεκτροπές προσκυνητών, αποφάσισε να μην ξαναβγεί η εικόνα της Παναγίας από το προσκυνητάρι.

Μετόχι Αγίου Γεωργίου στη Σάρτη
Το Μετόχι ανήκε στη Μονή Ξηροποτάμου του Α΄γιου Όρους. Εδώ έμειναν οι πρώτες οικογένειες των προσφύγων όταν ήρθαν από το Λαύριο.Το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου σας μεταφέρει σε μια άλλη εποχή.